LỊCH SỬ LỚP 5 BÀI 1 

GIẢI BÀI TẬP CHUYỆN VỀ TRƯƠNG ĐỊNH, NGUYỄN TRƯỜNG TỘ. CUỘC PHẢN CÔNG Ở KINH THÀNH HUẾ

A. Hoạt động cơ bản

1. Khám phá bối cảnh nước ta ở cuối thế kỉ XIX.

Vận dụng hiểu biết của mình dể trả lời câu hỏi sau:

Em đã biết những nhân vật lịch sử nào tiêu biểu cho cuộc kháng chiến chông Pháp ở cuối thế kỉ XIX? Nếu biết, em hãy giới thiệu đôi nét về nhân vật lịch sử đó.

Gợi ý:

Những nhân vật lịch sử tiêu biếu cho cuộc kháng chiến chống Pháp ở cuối thế kỉ XIX: Nguyễn Trung Trực, Trương Công Định, Thiên Hộ Dương, Phan Đình Phùng, Cao Thắng, Mai Xuân Thưởng, Đinh Công Tráng, Cầm Bá Thước, Nguyễn Thiện Thuật, Hoàng Hoa Thám.

* Nguyễn Trung Trực người thôn Vĩnh Hội, xã Cát Hải, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Sau khi Pháp xâm lược, ông theo gia đình phiêu bạt vào Nam, định cư tại một làng chài thuộc huyện Bến Lức, tỉnh Long An. Thuở nhỏ, ông rất hiếu động, thích học võ nên khi lớn lên ông có thể lực khỏe mạnh, giỏi võ nghệ và là người can đảm, mưu lược. Năm 1859, ông vào lính dưới quyền chỉ huy của Trương Định. Vào khoảng sáng ngày 10 tháng 12 năm 1861, ông cùng một số nghĩa quân tổ chức phục kích đốt cháy chiếc tiểu hạm Hy Vọng của quân Pháp. Sau lần đốt tàu của giặc Pháp, ông cùng nghĩa quân chiến đấu ở Gia Định, Biên Hòa và Kiên Giang lập được nhiều chiến công hiển hách.

Câu nói khảng khái của ông còn mãi lưu truyền cho thế hệ mai sau: “Bao giờ Tây nhổ hết cỏ nước Nam mới hết người Nam đánh Tây”.

2. Tìm hiểu về “Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định.

Đọc thông tin và quan sát hình 1 (trang 4, 5 SGK).

Thảo luận và trả lời câu hỏi:

- Điều gì khiến Trương Định phải băn khoăn suy nghĩ?

- Vì sao Trương Định không nghe lệnh triều đình, quyết tâm chống Pháp? Em hãy chứng minh điều đó qua bức tranh và đoạn văn trên.

- Em có nhận xét gì về hành động của Trương Định?

Gợi ý:

- Trương Định băn khoăn, suy nghĩ về lệnh vua ban xuống buộc Trương Định phải giải tán nghĩa binh và đi nhận chức Lãnh binh ở An Giang. Làm quan thì phải tuân lệnh vua, nếu không sẽ phải chịu tội phản nghịch; nhưng nếu tuân lệnh vua là phản bội lại ý chí của nhân dân. Giữa lệnh vua và ý dân, Trương Định chưa biết làm thế nào cho phải.

- Trương Định không nghe lệnh triều đình, quyết tâm chống Pháp vì ông cảm kích trước niềm tin yêu của nghĩa quân và dân chúng từ già trẻ, trai gái, nhất là các bô lão.

- Hành động của Trương Định hoàn toàn đúng, ông đã vì dân vì nước mà phất cao cờ “Bình Tây”. Ông là một người yêu nước.

3. Khám phá những để nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ.

Đọc thông tin trang 6 SGK.

Thảo luận và trả lời các câu hỏi sau:

- Qua nhửng đề nghị canh tân đất nước, Nguyễn Trường Tộ mong muốn điều gì?

- Vì sao những đề nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ không được vua Tự Đức và triều đình chấp nhận?

- Nêu ý kiến của em về nhân vật Nguyễn Trường Tộ.

Gợi ý:

- Qua những đề nghị canh tân đất nước, Nguyễn Trường Tộ mong muốn đất nước giàu mạnh.

- Những đề nghị canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ không được vua Tự Đức và triều đình chấp nhận vì họ cho rằng với những phương pháp cũ đã đủ để điều khiển quốc gia.

- Nguyễn Trường Tộ là một người yêu nước. Ông mong muốn đất nước phát triển, dân giàu nước mạnh.

4. Tìm hiểu về Tôn Thất Thuyết và cuộc phản công quân Pháp ở kinh thành Huế

Đọc kĩ đoạn hội thoại trang 8 SGK.

Thảo luận và trả lời các câu hỏi:

- Tôn Thất Thuyết là ai?

- Vì sao Tôn Thất Thiết quyết định phản công quân Pháp ở kinh thành Huế?

- Diễn biến của sự kiện ra sao? Kết quả thế nào?

Gợi ý:

- Tôn Thất Thuyết là người đại diện phái chủ chiến trong triều đình nhà Nguyễn, chủ trương cùng nhân dân chiến đấu chống Pháp, giành lại độc lập dân tộc.

- Khi biết Tôn Thất Thuyết chuẩn bị chống Pháp. Giặc Pháp vờ mời ông đến họp để bắt ông. Biết được âm mưu của giặc, Tôn Thất Thuyết quyết định nổ súng để giành thế chủ động.

- Đêm mồng 4 rạng sáng mồng 5 - 7 - 1885, trong cảnh khuya vắng lặng của kinh thành Huế, bỗng có tiếng súng thần công nổ rầm trời, lửa cháy sáng rực. Đó là cuộc tấn công vào đồn Mang Cá và tòa Khâm sứ Pháp của các đạo quân theo lệnh của Tôn Thất Thuyết.Bị đánh bất ngờ, quân Pháp vô cùng bối rối, ra sức cố thủ. Đến gần sáng, chúng tố chức đánh trả lại. Quân ta bị thua. Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rút lên vùng rừng núi, tiêp tục kháng chiến.

B. Hoạt động thực hành

Hãy lập bảng theo mẫu sau vào vở và điền nội dung phù hợp vào cột để trông về những việc làm của Trương Định, Nguyễn Trường Tộ và Tôn Thất Thuyết.

Gợi ý:

C. Hoạt động ứng dụng

Với sự giúp đỡ của người thân, em hãy:

Sưu tầm những tư liệu về các nhân vật lịch sử có công với đát nước (chống Pháp xâm lược, canh tân đất nước...) ở cuối thế kỉ XIX tại địa phương em.

Gợi ý

- Nguyễn Tri Phương quê xã Chánh Lộc, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nhà nghèo nhưng nhờ ý chí tự lập ông đã làm nên sự nghiệp lớn. Năm 1858, Pháp xâm lược nước ta, vua Tự Đức cử ông trực tiếp chỉ huy quân đội chông lại. Ông chia quân thành ba đạo và hạ lệnh phòng thủ các đường sông lớn nhỏ, vừa đánh vừa giữ, dần dần đắp thêm đồn lũy tiến sát đến nơi địch đóng quân. Với vũ khí tối tân, Pháp đã công phá nhiều đồn lũy. Ông chỉ huy quân lính chông cự quyết liệt nhưng rồi bị thương.

- Năm 1862, sau khi triều đình Huế kí Hòa ước giao ba tỉnh miền Đông Nam Kì cho Pháp, ông được cử ra Bắc xem xét quân sự ở đây.