Hướng dẫn cách tóm tắt một tác phẩm văn học:

a) Giới thiệu xuất xứ

Giới thiệu ngắn gọn về xuất xứ tác phẩm, nội dung phản ánh và chủ đề của tác phẩm.

b) Tóm tắt các bước phát triển của cốt truyện

Tóm tắt các bước phát triển của dòng cốt truyện dựa vào những sự kiện nổi bật, những diễn biến của tính cách và số phận các nhân vật chính.

Khi tóm tắt cốt truyện, cần bám vào nhân vật chính để làm nổi rõ từng giai đoạn phát triển của nó. Nhân vật chính thường xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm, có vai trò chi phối đối với các nhân vật khác và góp phần chủ yếu bộc lộ chủ để, tư tưởng của tác phẩm. Chẳng hạn, cốt truyện của truyện ngắn “Chí Phèo” (Nam Cao) xoay quanh hai nhân vật điển hình là Chí Phèo và Bá Kiến cũng như diễn biến mối quan hệ giữa hai nhân vật này. Tóm tắt cốt truyện của Chí Phèo, phải dựa vào lai lịch, thân phận của Chí từ một đứa bé bị bỏ rơi đến đi ở, làm thuê rồi vô cớ bị cụ Bá đẩy đi ở tù. Dựa vào những lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến sau khi ở tù về để thấy được quá trình tha hoá tất yếu của Chí khi gặp phải kẻ thống trị xảo quyệt, gian ngoan như Bá Kiến, thấy được số phận bi thảm của kẻ bị cự tuyệt quyền làm người...

Mặt khác, khi tóm tắt cốt truyện, cần đặc biệt quan tâm đến những chi tiết, sự kiện tạo bước ngoặt trong cuộc đời nhân vật. Ở truyện ngắn Chí Phèo, ấy là thời điểm Chí Phèo tình cờ gặp Thị Nở, được Thị Nở thương yêu, chăm sóc. Người cố nông lương thiện với những ước muốn bình dị bấy lây nay bị vùi lấp trong con quỷ dữ Chí Phèo sống dậy..., rồi bị Thị Nở đột ngột cự tuyệt tình yêu. Sự kiện này khiến Chí Phèo vỡ lẽ, tự ý thức ra tấn bi lịch bị cự tuyệt quyền làm người ở mình để từ đó đi đến hành động trả thù quyết liệt cuối tác phẩm và kết thúc với số phận của từng nhân vật.

Có thể tóm tắt theo trình tự thời gian, cũng có thể bám vào bố cục tác phẩm mà tóm tắt. Dù tóm tắt bằng cách nào cũng cần làm nổi bật được các sự kiện quan trọng, các chặng đường phát triển của nhân vật chính và mối liên kết chặt chẽ giữa chúng để giúp người đọc hình dung ra chủ đề, ý nghĩa của tác phẩm.

Để xây dựng văn bản tóm tắt cốt truyện, cần rèn luyện về lời văn để độ dài, ngắn của một văn bản tóm tắt cần gọn gàng, súc tích, chứa lượng thông tin cao.