Câu Cá Mùa Thu - Nguyễn Khuyến

1. Tác giả

+ Sinh 1835 mất 1909. Lúc nhỏ tên là Thắng, học giỏi, thông minh. Quê hương Nguyễn Khuyến thuộc tỉnh Hà Nam sinh ra ở quê ngoại: Hoàng Xá nay là xã Yên Trung huyện Ý Yên tỉnh Nam Định. Lớn lên, Nguyễn Khuyến về quê nội: Làng Và (Vị Hạ), xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Gia đình Nguyễn Khuyến có truyền thống nho học. Nhưng đến đời cụ thân sinh ra Nguyễn Khuyến thi đỗ đạt chỉ ở nhà dạy học. Nguyễn Khuyến đỗ đầu cả ba kỳ thi: Hương, Hội, Đình. Người ta gọi cụ là Tam Nguyên Yên Đổ. Ông làm quan 14 năm. Năm 1884, Nguyễn Khuyến cáo quan về làng, dạy học, sống thanh bạch. Nguyễn Khuyến là người có tài năng, cốt cách thanh cao, chia sẻ, đồng cảm với người dân ở quê hương ông và tấm lòng yêu nước thầm kín, kiên quyết không hợp tác với chính quyền thực dân Pháp.

- Sáng tác của Nguyễn Khuyến gồm cả chữ Hán và chữ Nôm, số lượng lớn. Hiện còn 800 bài gồm thơ, văn, câu đối nhưng chủ yếu là thơ. Thơ Nguyễn Khuyến thể hiện tình ỵêu quê hương, đất nước, gia đình, bè bạn, phản ánh cuộc sống chất phác, nghèo khổ của nhân dân. Đồng thời tỏ thái độ châm biếm đả kích tầng lớp thống trị, bọn thực dân và tay sai phong kiến.

- Đóng góp nôi bật nhất của Nguyễn Khuyến đối với nền văn học dân tộc là mảng thơ viết về làng quê, thơ trào phúng và ngôn ngữ thơ Nồm.

2. Tác phẩm

Vị trí, đề tài, bố cục của văn bản.

- Thu điếu nằm trong chùm thơ thu (ba bài). Cả ba bài đều có chung một đề tài (Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm), là vẻ đẹp củạ bức tranh mùa thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, là tình yêu thiên nhiên đất nước và tâm trạng của tác giả.

Viết về mùa thu là đề tài quen thuộc của thi ca phương Đông. Nhà thơ Đỗ Phủ đời Đường (Trung Quốc) có tới tám bài. Viết về mùa thu, mỗi thi nhân đều có cách riêng của mình. Với Nguyễn Khuyến, làng cảnh Việt Nam - nhất là đồng bằng Bắc Bộ hiện lên trong chùm thơ thu rất rõ. Tiêu biểu nhất là trong Thu điếu. Đây còn là sự tinh tế, tài hoa trong nghệ thuật tả cảnh và sử dụng ngôn từ của Nguyễn Khuyến.

- Có người cho chùm thơ thu ba bài viết trước khi Nguyễn Khuyến cáo quan về ẩn tại quê nhà (Xuân Diệu). Thiết nghĩ có thể là sau. Ta căn cứ vào các ý thơ.

+ Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào (Thu vịnh)

+ Tựa gối ôm cần lâu chẳng được (Thu điếu)

+ Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe (Thu ẩm)

- Loại trừ cách bố cục truyền thống, bài thơ này còn có bố cục 2-4-2.

- Hai câu đầu: Giới thiệu câu cá mùa thu

- Bốn câu tiếp: Cảnh thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ

- Hai câu cuối: Tâm sự của tác giả.

 Văn lớp 11 hướng dẫn phân tích:

 Phân tích bài thơ Câu cá mùa thu