Đề bài: Trong một bộ phim truyền hình Việt Nam mới công chiếu gần đây, có một nhân vật đã nhắc nhở người cháu của mình rằng: “Ta có thể nhặt được một gói tiền nhưng sẽ khống có ai đánh rơi một gói văn hoá cho ta nhặt”.

Bài làm 

Văn hoá là hành trang không thế thiếu trong hành trình cuộc đời của mỗi người. Nhưng có được nó thì không hề đơn giản. Trong một bộ phim truyền hình Việt Nam mới công chiếu gần đây, có nhân vật đã nhắc nhở người cháu của mình rằng: “Ta có thề nhặt được một gói tiền nhưng sẽ không có ai đánh rơi một gói văn hoá cho ta nhặt”. Đây thực sự là một triết lí về cuộc sống và cách sống mà có lẽ không chi người cháu là cần ghi nhớ suốt đời.

“Gói tiền” tượng trưng cho những giá trị vật chất. “Nhặt được một gói tiền”' là một tình huỗng tuy không thường xuyên xảy ra nhưng cũng không phải là hiếm gặp trong cuộc sống. Đó là sự ngẫu nhiên, tình cờ, và vì thế, có thể đến với bất kì ai.

“Văn hoá” là một phạm trù trừu tượng, thuộc về ý thức của con người. Có thế hiểu một cách đơn giản: Văn hoá là những giá trị đẹp đẽ của tâm hồn như trí tuệ, nhân cách; nó thế hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của mỗi người. “Gói văn hoá” chỉ là cách nói hình ảnh, bởi văn hoá vốn dĩ không có hình hài, cách nói ấy chỉ có tác dụng hô ứng với vế trước để đặt ra một tương quan nhằm nhấn mạnh ý mà thôi. Đi liền với “gói văn hoá” không còn là hai tiếng “có thể” mang tính tương đối nữa mà là thái độ khẳng định quả quyết và chắc chắn: “sẽ không ai đánh rơi một gói văn hoá cho ta nhặt”.

Như vậy, những giá trị vật chất ta có thế nhận được từ cuộc sống mà đôi khi không cần tốn chút sức lực nào. Nhưng với những giá trị tinh thần, không ai có thể mang lại cho ta; quá trình tiếp nhận hoàn toàn phụ thuộc vào bản thân những nỗ lực và sự chủ động tìm kiếm, tích luỹ của ta.

Ta có thể “nhặt được một gói tiền” bởi tiền nói cho cùng cũng chỉ là vật ngoài thân, dù được giữ gìn vẫn có thề thất lạc, dù cẩn trọng đến mấy cũng có lúc sơ sẩy đánh rơi. Nhưng văn hoá thì khác, nó không tồn tại ở dạng vật chất mà - như đã nói ở trên - thuộc về ý thức, không thể “đánh rơi”, cũng không thế “nhặt”. Hơn thế nữa, nó là kết quả của một quá trình tích luỹ, hoàn thiện lâu dài, bền bỉ nên không thể tự nhiên xuất hiện ở con người, không ai dễ dàng có được nó chĩ nhờ vào một sự may mắn, tình cờ trong cuộc sống.

Có thể nói, đây là một quan niệm đúng đắn, sâu sắc. Nhất là khi nó được đưa vào lời thoại như lời khuyên của một người dành cho cháu. Vì là một lời khuyên, nên nó rất chân thành; và vì nó thuộc về một người lớn tuổi - người đã từng trải nghiệm sâu sắc cuộc đời — nên nó rất thấm thìa và rất đáng để ta tin.

Và song song với việc cảm nhận bức thông điệp mà tác giả gửi gắm, có lẽ ta cũng nên và cần phải đặt ra một câu hỏi nữa. Đó là: Làm thế nào để tự nâng cao vốn văn hoá cho bản thân?

Câu hỏi này không hề khó. Bởi bản thân cụm từ “tự nâng cao vốn văn hoá” cũng đã bao hàm một phần câu trả lời trong đó. Vâng, ý thức tự giác là yếu tố căn bản nhất. Bởi như đã nói ở trên, khác với vật chất, văn hoá thuộc về ý thức. Cuộc sống khách quan chỉ có thế tác động chứ không thế thay đổi nó. Sự tồn tại, phát triển của nó được quyết định bởi chủ thể là bản thân ta. Chẳng hạn, bạn có thể có một tủ đầy sách, mẹ bắt bạn đọc sách hằng ngày,... nhưng tất cả sẽ là vô nghĩa nếu như bạn chỉ đơn thuần là đọc mà không nghiền ngẫm, không nỗ lực tiếp nhận những giá trị của cuốn sách ấy. Đây chỉ là một ví dụ nhỏ, nhưng có lẽ nó cũng phần nào cho thấy vai trò, tầm quan trọng của ý thức trong quá trình trau dồi vốn văn hoá của con người.

Thế nhưng, hình thành và duy trì cho mình ý thức tự giác cũng như khát khao học hỏi là điều không hề đơn giản. Vì thế, ta rất cần một điểm tựa, đó là sự xác định đúng đắn mục tiêu sống của cuộc đời. Sống là một quá trình tự hoàn thiện bản thân, và nâng cao văn hoá là phần không thể thiếu trong quá trình bền bỉ ấy. Người có văn hoá sẽ sống đúng, sống có ý nghĩa hơn, và tất nhiên, sẽ nhận được sự tôn trọng, yêu mến từ phía mọi người, đồng thời khẳng định được vị trí cua mình trong xã hội.

Bên cạnh việc hình thành cho mình ý thức ham học hỏi, khao khát hoàn thiện bản thân, chúng ta cũng cần có những hành động cụ thể đề nâng cao văn hoá. Trong đó, có lẽ con đường hữu hiệu nhất là học tập.

Học trong nhà trường, với hệ thống giáo dục có bài bản, ta sẽ được trau dồi tri thức, nâng cao học vấn thông qua việc tiếp nhận khoa học hiện đại. Nói “sự học là cây cầu bắc từ bờ bên này mông muội sang bờ bên kia chân lí” là vì thế.

Học trong cuộc sống, ta sẽ được bồi đắp tâm hồn từ những bài học bình dị gần gũi quanh ta. Cô bé tật nguyền với khao khát vươn lên cho ta hiếu thê nào là sự nỗ lực trận đòn của mẹ cũng là biểu hiện của yêu thương, và thậm chí là nhóc em với nhừng câu hỏi tưởng chừng ngây ngô nhất. 

Học từ sách vở là học từ kho tri thức khổng lồ của nhân loại, vì thế, nó giúp ta mở rộng, nâng cao tầm hiểu biết trí tuệ. Nhưng sách còn ià nơi lưu giữ những tư tưởng, tình cảm cao đẹp cùa con người, nên nó cũng giúp ta làm giàu khả năng nhận thức và nảng lực cảm nhận, giúp ta nhân ái hơn, hướng thiện hưn, Người hơn. Đúng như một câu ngạn ngữ phương Đòng: “Nhưng người đọc sách tuy chưa thành danh nhưng cũng đà có một tư cách cao thượng*.

Tất nhiên, ta không thế tách bạch rõ ràng những con đường tiếp nhận, nâng cao văn hoá. Vì, một cách rất tự nhiên, chúng luôn hoà quyện, gắn bó mật thiết với nhau. Trong nhà trường, ngoài nhưng tri thức khoa học, ta hoàn toàn có thế học được những bài học đạo đức thấm thìa, sáu xa. Cũng như trong cuộc sống, ta vẫn có được những hiếu biết, kinh nghiệm như từ trường lớp. Thế nên, cần tránh thái độ tuyệt đối hoá bất kì con đường nâng cao văn hoá, hoàn thiện bản thân nào.

“Ta có thế nhặt được một gói tiền nhưng sẽ không ai đánh rơi một gói văn hoá cho ta nhặt”. Chủ động và nỗ lực chính là cách duy nhất đế ta có được “gói vàn hoá” của riêng mình.