Văn lớp 11: Phân tích sáu câu đầu trong Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ.

Gợi ý

a) Sáu câu đầu: “Vũ trụ nội mạc... Phủ doãn Thừa Thiên” tác giả tự giới thiệu tài năng, danh vị xã hội của mình.

+ Mọi việc trong trời đất đều là phận sự của ta "Vũ trụ... phận sự".

+ Đỗ đầu kì thi Hương 1819 "khi Thủ khoa".

+ Năm 1833 làm Tham tám quân vụ. Năm 1841 thăng "Tham tán đại thần".

+ Tổng đốc Đông: năm 1835 được giữ chức Tổng đốc Hải An (Hải Dương và Quảng Yên).

+ Năm 1840 - 1841 chỉ huy quân sự ở Tây Nam Bộ.

+ Năm 1848 chính thức làm Phủ doãn tỉnh Thừa Thiên.

Tài năng: Ông tự nhận mình có "tài bộ" tức là tài hoa. Đặc biệt là "tài thao lược" tức có tài về quân sự (tam lược, lục thao - sách viết về cách dùng binh).

b) Lời tự thuật khẳng định tài năng và lí tưởng trung quân, ý thức trách nhiệm của kẻ sĩ ở Nguyễn Công Trứ. Lời tự thuật ấy được diễn tả bằng hệ thống từ Hán Việt uy nghiêm trang trọng kết hợp với âm điệu nhịp nhàng tạo bởi điệp từ, ngắt nhịp câu thơ: 

“Khi thủ khoa, thi Tham tán, khi Tổng dốc Đông... Lúc bình Tây... Có khi về...”. Tất cả đã diễn đạt một tài năng xuất chúng. Mở đầu là học vị Thủ khoa vẻ vang. Tiếp đó là chức Tham tán, Tổng đốc Đông, Phủ doãn Thừa Thiên và cả chiến tích “Bình Tây cờ Đại tướng. Không phải ai cũng ý thức được tài năng ấy. Phải là người có ý thức được mình, tài năng của mình vượt lên trên thiên hạ mới có cách nói ấy.

c) Cách tự nói về tài năng, danh vị của mình là xuất phát từ thái độ sống ngất ngưởng.

Ngất ngưởng không phải diễn tả một người thân hình cao hơn hẳn xung quanh với tư thế ngả nghiêng. Hai tiếng ngất ngưởng diễn tả một thái độ, một tinh thần, một con người biết vượt mình lên trên thiên hạ. Sống giữa mọi người, đi giữa cuộc đời mà dường như chỉ biết có mình. Một con người khác đời, thích làm những chuyện trái khoáy, ngược đời để ngạo đời, thể hiện lập trường tư tưởng của mình như khát vọng sống tự do tự tại của ông.

Tham khảo bài phân tích tại đây:

 Phân tích bài thơ Bài ca ngất ngưởng